Kammen Door De Kaukasus
De beste vertalingen vallen niet op. Want in een goed boek gaan we op in het verhaal en zijn we ons niet bewust van de taal. En zo zou het altijd moeten zijn. Maar vertaalmissers liggen op de loer als kuilen in een verder smetteloos wegdek.
Je bent net lekker aan het fietsen en ineens is hij daar. Om de bocht, compleet onverwacht, te laat om nog uit te wijken. Bam. Lek. Ja, je kunt je band plakken, maar het plezier van je fietstocht is al verdwenen. Om dit te voorkomen lees ik het liefst het origineel. Dat klinkt stoerder dan het is, want naast het Nederlands ben ik eigenlijk maar in twee talen dusdanig thuis dat ik er zonder extra hulpmiddelen een boek in kan lezen. Het is me gelukkig maar twee keer overkomen dat ik een boek vanwege de erbarmelijke vertaling heb weggelegd. De zin die mij Zero Zero Zero van Roberto Saviano al op pagina twee deed wegleggen, was deze: ‘De beëdigde bewaker die nog een kam over zijn hoofd heeft, terwijl iedereen zich kaalscheert, gebruikt.’. Nou viel deze eigenlijk nog mee. We hebben in het Nederlands ook geen behoorlijke vertaling van wat in het Engels een ‘comb-over’ heet (resterend haar over je kale plek kammen om het nog ergens op te laten lijken). Een Italiaanse vriend van mij aan wie ik deze vertaling voorlegde verzekerde mij dat Saviano ook in zijn eigen taal moeilijk leesbaar was, dus we geven de vertaler in kwestie maar even het voordeel van de twijfel. De tweede keer betrof een whodunnit waarbij de New Yorkse politie een opsporingsbericht uit liet gaan naar ‘een man uit de Kaukasus’... Het laat zien dat je als vertaler altijd op je hoede moet zijn voor dit soort valkuilen. En je vraagt je gelijk af, hoe het mogelijk is dat zulke gapende gaten in het wegdek niet opgemerkt en, nog belangrijker, niet gerepareerd zijn? Vertaalbureaus bieden vaak verschillende niveaus van vertaling aan. Afhankelijk van het niveau wordt de vertaalde tekst dan nog gecorrigeerd en/of schoongelezen en al dan niet voorzien van een backtranslation. Het hangt van het belang van de tekst en het budget van de klant af voor welk niveau er gekozen wordt. Medische en juridische teksten moeten vanzelfsprekend foutloos worden vertaald en deze vertalingen worden dan ook door gecertificeerde specialisten gedaan. Maar daar hangt ook een gecertificeerd prijskaartje aan. De afweging ‘hoe goed moet deze tekst vertaald worden en wat hebben we daar voor over’ blijft lastig. Als bureau kun je er alleen zo goed mogelijk in adviseren. In de ideale wereld zijn de budgetten ongelimiteerd, worden alle adviezen opgevolgd en zijn alle vertalingen perfect. Maar voorlopig zullen we af en toe nog wel kalende mannen uit de Kaukasus tegenkomen.